Rehabilitation การฟื้นฟูสภาพ

เป้าหมายสำคัญคือเพื่อให้ผู้ป่วยมีความสามารถที่จะเหลือช่วยตัวเอง และมีคุณภาพชีวิตใกล้เคียงปกติมากที่สุด ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่สามารถให้การฟื้นฟูได้ดี เป็นผู้ป่วยที่สามารถที่จะรับรู้ เข้าใจ และติดต่อคำบอกเล่า เพราะการเรียนรู้เป็นขั้นตอนการฝึกที่สำคัญของการฟื้นฟูสภาพของผู้ป่วย

ผู้ป่วยที่ผลการฟื้นฟูได้ผลดีจะต้องมีลักษณะดังนี้คือ

1.           ได้รับการสนับสนุนจากครอบครัว และสังคมที่อยู่ใกล้ชิดกับผู้ป่วย

2.           มีการฟื้นตัวของความสามารถในการควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะได้เร็ว ภายใน 1-2 สัปดาห์

3.           มีการฟื้นตัวของกล้ามเนื้อลำตัว สะโพก หัวไหล่ โดยเร็วโดยเฉพาะกล้ามเนื้อส่วนต้นได้ภายใน 2-4 สัปดาห์

4.           มีการฟื้นตัวของกล้ามเนื้อแต่ละมัดโดยเร็วสามารถควบคุมกล้ามเนื้อแต่ละมัดได้ภายใน 4-6 สัปดาห์

5.           มีอารมณ์ดี ไม่มีอาการซึมเศร้า

6.           มีการรับรู้ที่ดี

ผู้ป่วยที่ผลการฟื้นฟูได้ผลไม่ดี

1.           ผู้ป่วยอยู่ในระยะ coma นานไป

2.           อยู่ในระยะปวกเปียก นานเกิน 2 เดือน

3.           มีอาการเกร็งหรืออ่อนแรงกล้ามเนื้อต้นขา

4.           ผู้ป่วยไม่สามารถควบคุมการขับถ่าย

5.           ผู้ป่วยที่มีความบกพร่องทางสติปัญญา

6.           ผู้ป่วยที่มีความบกพร่องทางสายตา

7.           ผู้ป่วยที่มีโรคหลอดเลือดสมองมาก่อน

8.           ผู้ป่วยที่มีอาการซึมเศร้า

9.           ผู้ป่วยที่มีโรคอื่นร่วมด้วย เช่นโรคหัวใจ

การจัดท่านอนของผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีก

ผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีกที่ไม่ได้มีการจัดท่านอน มักจะนอนในสภาพเข่า แขน และสะโพกงอ เมื่อผู้ป่วยดีขึ้นจะไม่สามารถใช้แขน และขาข้างนั้นได้อย่างเต็มที่เนื่องจากข้อติด

การจัดท่านอนหงาย

• • ศีรษะหนุนหมอนใบเล็กๆ ไม่ให้ศีรษะยกสูงไป
  • จัดให้ศีรษะหมุนไปด้านที่อัมพาต
  • จัดตัวให้ตรง อย่าให้เอียงไปด้านที่เป็นอัมพาต
  • ข้อสะโพก ใช้หมอนบางๆหนุนหรือวางใต้สะโพกข้างที่อัมพาตเพื่อกันไม่ให้เชิงกรานแบะออกไปด้านหลัง
  • ข้อเข่าอยู่ในท่าเหยียดตรง หรืองอเล็กน้อย
  • ข้อเท้าใช้ foot board เพื่อป้องกันไม่ให้ปลายเท้าตก
  • ลักษณะของแขนสามารถจัดวางได้ 3 แบบ

• มือและข้อมือควรจัดดังรูป

การจัดท่านอนตะแคงข้างดี

• • นอนตะแคงเต็มตัว
  • ศีรษะโน้มไปข้างหน้าเล็กน้อย
  • ลำตัวตรง
  • แขนข้างอัมพาตจัดให้ไหล่งุ้มไปทางด้านหน้า ใช้หมอนรองแขน มือวางบนหมอน

การจัดท่านอนตะแคงทับข้างที่เป็นอัมพาต

• • จัดศีรษะโน้มไปด้านหน้า
  • ลำตัวตรง
  • แขน ไหล่ ข้างที่เป็นอัมพาตห่อมาทางด้านหน้า ช่วงปลายแขนอยู่ในท่าหงายมือ
  • ขาด้านหลัง ข้างอัมพาตจับเหยียด ข้อสะโพกตรง เข่างอเล็กน้อย
  • ขาข้างดีอยู่บนงอไปด้านหน้า ใช้หมอนรองรับไว้

การจัดท่านอนคว่ำ

• • ถ้าไม่มีปัญหาเรื่องหายใจ และสามารถนอนคว่ำได้ ควรจัดให้นอนคว่ำวันละ 2-3 ครั้ง ครั้งละ 30 นาที ใช้หมอนรองเข้าเท้าไว้
  •  

การป้องกันข้อติด

รูปแสดงการทำ passive range of motion เพื่อป้องกันข้อไหล่ แขนติด

แสดงการบริหารบริเวณนิ้วมือ

การบริหารขา

การเคลื่อนไหวบนเตียง

เมื่อผู้ป่วยเริ่มรู้สึกตัว ควรสอนให้ผู้ป่วยช่วยตัวเองในการเปลี่ยนท่านอน เช่นจากท่านอนไปเป็นท่าตะแคง

การตะแคงไปข้างที่ดี

• • สอนให้จับแขนข้างอัมพาตวางไว้บนทรวงอกหรือหน้าท้อง
  • สอดปลายขาที่ดีใต้เข่าที่เป็นอัมพาต เลื่อนเท้าที่ดีลงไปถึงข้อเท้าที่เป็นอัมพาต
  • ใช้ขาที่ดีค่อยๆยกขาข้างอัมพาตขึ้น แล้วค่อยๆตะแคงไปด้านที่ดี
  • ยกศีรษะ ไหล่ และตะแคงตัวไปด้านดี โดยใช้แขนข้างที่ดียันลงบนที่นอน มือจับขอบที่นอนไว้
  การตะแคงตัวไปข้างที่เป็นอัมพาต
  • ใช้มือข้างดี อ้อมมาจับราวขอบเตียงหรือขอบที่นอนด้านตรงข้าม
  • ใช้แขนที่ดีดึงตัวให้ตะแคงไปด้านที่เป็นอัมพาต